-(روش تربیت کودک)ع صاد

-(مسئولیت و سازندگی)ع صاد

-(انسان در دو فصل) ع صاد

-(خط انتقال معارف) ع صاد

-فلسفه تعلیم و تربیت علامه مصباح یزدی

–فلسفه تربیت اسلامی دکتر ماجد عرسان

-ارکان تعلیم و تربیت علامه جعفری

-ایده ال زندگی و زندگی ایده ال علامه جعفری

-فطرت و دین علی ربانی گلپایگانی

-فطرت در قران تفسیرموضوعی قران ج 12 ایت الله جوادی آملی

-هدایت در قرآن تفسیر موضوعی قران ج 16 ایت الله جوادی آملی

-سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت چندین جلد محمد دواوودی زیر نظر علی رضا اعرافی

-در آمدی بر تفسیر تربیتی(تربیت فرزند)علی رضا اعرافی

-احکام تربیت فرزند علیرضا اعرافی

-فقه تربیتی –چندین جلد علی رضا اعرافی

-روش های تربیت اخلاقی در المیزان سید احمد فقیهی

-نقش علم و ایمان در خودسازی زینب محمد خانی

-ارتباط با معصومین علی باقر شیخانی

-تربیت اعتقادی و معنوی با نگاهی به قران-- فرج الله میر عرب

کتب شهید مطهری در بخش تعلیم و تربیت و..

1-انسان در قرآن از اول تا ص48- بحث آخر آگاهی های انسان

2-تعلیم و تربیت )گفتار 3و 4 و خوانده نشده ها

3--(فطرت)

4-(انسان کامل)

5-گفتارهای معنوی)گفتار 7 و 9

6-(اخلاق جنسی) ص51 تا 61

7-(تکامل اجتماعی انسان)

8-احیا تفکر اسلامی)

9-(عدل الهی 172تا196)

9-(مجموعه مقالات)بحث سعادت

10-(20 گفتار)بحث شدائد و گرفتاری

11-(فلسفه اخلاق)

12-(مقالات فلسفی) جلد دوم بحث سعادت

13-(آشنایی با علوم اسلامی ج4 حکمت عملی)

14-(انسان و سرنوشت)

15-(عرفان حافظ)

16-(سیری در نهج البلاغه)

• زن و خانواده و ...
• 1-زن در قرآن بر اساس نگاه علامه در تفسیر المیزان
• 2-خانواده در اسلام-حسین بستان
• 3-قرآن و زن –نشر حکمت
• 4-زن در اسلام ج 1و 2 فریبا علاسوند نشر هاجر
• 5-نقش تاریخی زن از دیدگاه قران سید ابراهیم حسین
• 6-آشنایی با وظایف و حقوق زن -ابراهیم امینی
• 7-زن و مرد تشابه و تساوی یا تناسب حمید کریمی
• 8--زن در آیینه جمال و جلال-آیت الله جوادی آملی
• 9--جنگ علیه خانواده –ترجمه معصومه محمدی نوسنده ویلیام کادنر
• 10 -(فمینیسم تاریخچه نظریه گرایش نقد)نرجس رودگر
• 11-روابط متکامل زن و مرد --ع صاد
• 12-مهارت های سازگاری- محمد علی حسین زاد
• 13-(خانواده+عشقx اخلاق)مجتبی حیدری
• 14-سبک زندگی ،همسرداری از منظر دین )علی احمد پناهی
• 15-بازشناسی تربیت جنسی-شهناز یوسفی
• 16- تربیت جنسی از منظر قران و روایت –علی نقی فقیهی نشر دارالحدیث
• 17-دانستنی از جنس ندانستنی –--محمد رضا حاتمی
• و....
• تفسیر سوره نور و نساء خوانده شود
• 
  
• کتب شهید مطهری در این مورد :
• (آشنایی با قران جلد سوم)تفسیر سوره نور
• اخلاق جنسی-
• (حجاب)
• (مقاله آخر از کتاب امداد های غیبی)
• (نظام حقوقی زن در اسلام)
• (زن و مسائل قضائی و سیاسی)
• +++++++++++++++++++++
• مجموعه اول بسته مطالعاتی (گروه مطالعاتی زره استوار )

بحث معاد :

1-اصول عقاید مصباح یزدی --بحث معاد

2-حیات برتر-- ع صاد

3-معاد استدلالی-- عبد الله ابراهیم زاده

4-معاد در نگاه عقل و دین-- شریعتی سبزواری بوستان کتاب

5-معاد-- اصغر طاهر زاده

6-تجسم اعمال در دنیا قبر قیامت --–محمد رضا کوهی

7-سرنوشت ارواح در برزخ--مجتبی شاه ملکی

8-شفاعت-- –طاهری خرم ابادی

9-معاد--محمد حسن قدردان ملکی

10-حیات پس از مرگ-- علامه طباطبایی

11-تناسخ از دیدگاه عقل و وحی---محمد تقی یوسفی

12-جهنم چرا؟--محمد حسن قدردان ملکی

13-تفسیر سوره قیامت زلزال و قارعه و الرحمن و واقعه از کتب مختلف مثل کتاب بهشت جاودان شهید دستغیب و سرای دیگر شهید دستغیب و..

14-معاد بازگشت به سوی خدا --–محمد شجاعی

14-الف)تجسم عمل و شفاعت محمد شجااعی

14ب)عروج روح -محمد شجاعی

14ج)مواقف حشر-محمد شجاعی

14د)قیام قیامت محمد شجاعی

16-معاد در قرآن جلد 4و 5  تفسیر موضوعی قرآن--آیت الله جوادی آملی

17-قیام قیامت-- –محمد شجاعی

18-انسان از آغاز تا انجام علامه طباطبایی

19-انسان از اغاز تا انجام آیت الله جوادی آملی

20-معاد علامه طهرانی

21-و..

کتب شهید مطهری در این مورد :

(زندگی جاودان یا حیات اخروی )شهید مطهری

(عدل الهی شهید مطهری)شفاعت و جزای عمل 250 تا 255

-کتاب معاد شهید مطهری

بحث فروع و موضوعات مختلف

نام کتاب -نام  نویسنده یا مترجم

1-سرود یکتا پرستی-شهید بهشتی

2-برنامه زندگی –ایت الله مظاهری

3-اسرار حج ایت الله مظاهری

4-حقیقت حج-- ع صاد

5-صهبای حج --آیت الله جوادی آملی

6-حج از دیدگاه قران –--شهید بهشتی

7-جنگ و جهاد در اسلام-- علامه مصباح یزدی

7-الف)جهاد و اصل منع زور در اسلام --سید ابراهیم حسینی

8-فقر –انفاق-ع صاد

9-اسرار نماز جوادی آملی

10-نماز نور چشم پیامبر –ابراهیم امینی

11-پژوهشی در باره خمس-حسین رجبی

12-خمس پشتوانه استقلال بیت المال --آیت الله مکارم شیرازی

13بزرگترین فریضه –علامه مصباح یزدی

14-باید ها و نباید ها –شهید بهشتی

15-امر به معروف و نهی از منکر در ترازوی تاریخ عبدالحسین  رضایی راد- بوستان کتاب

16-امر به معروف و نهی از منکر در ترازوی عقل   // //–رضایی راد بوستان کتاب

17-نقش تقلید در زندگی انسان-- علامه مصباح یزدی

18-مطالعه دقیق رساله مرجع تقلید

19-تفاسیر سوره حمد

20-چند سفر نامه حج :

+بر بلندای کعبه .بنت الهدی صدر

+سفر غریب-نشر سوره مهر

+سفرنامه حج ایت الله صافی گلپایگانی

+ازین خانه به ان خانه-سید یحی یثربی

+در صحن اسمان-مرتضی اقا تهرانی-نشر برادر شهیدم

و....

کتب شهید مطهری در این مورد :

1-(وحی و نبوت)مشخصات اسلام

2-(آشنایی با علوم اسلامی جلد سوم)علم فقه تا اخر

3-(فلسفه اخلاق) نظریه پرستش

4-(خاتم نبوت)

5-تعلیم تربیت در اسلام-گفتار نهم نماز

6-(آشنایی با قرآن جلد اول)تفسیر سوره حمد

7-(اشنایی با قران جلد سوم )گفتار 5و 6 و 7 و 8

8-(جهاد)

9-(آزادی معنوی)هجرت و جاد

10-(مجموعه مقالات)مقاله شهید

11-(حماسه حسینی جلد دوم) جلسه 3 تا 7

12-(10 گفتار)امر به معروف و نهی از منکر

13-(ولاء ها و ولایت ها)

14-(جاذبه و دافعه)

بحث امامت و شیعه

- شیعه در اسلام علامه طباطبایی

- امامت شهید دستغیب

- اصول عقاید علامه مصباح مبحث امامت و راه و راهنماشناسی علامه مصباح

-بدایه المعارف الالهیهبخش امامت

- بررسی مسائل کلی امامت ابراهیم امینی

- امامت در قرآن -محسن اراکی

- امامت در بینش اسلامی-ربانی گلپایگانی

- امامت و رهبری در نگاه عقل و دین–شریعتی سبزواری

- امامت –محمد حسن قدردان ملکی

- امامت از نگاه عقل و معرفت دینی-سید محمد حسن مومنی

- پژوهشی در عصمت معصومان–محمد حسین یوسفیان

- منشور جاوید جلد 4 (عصمت)آیت الله سبحانی

- فلسفه امامت-یحیی یثربی

-تجلی ولایت در ایه تطهیر-آیت الله جوادی آملی

-ظهور ولایت در صحنه غدیر آیت الله جوادی آملی

- ولایت علوی –آیت الله جوادی آملی

- عید ولایت-آیت الله جوادی آملی

- فاطمه اسوه بشر –آیت الله جوادی آملی

- شمیم ولایت –آیت الله جوادی آملی

- امام شناسی علامه طهرانی

- ادب فنای مقربانآیت الله جوادی آملی جلد 8

- تو می آیی ع صاد

- (سفر شهادت)امام موسی صدر

- (چراغ هدایت )آیت الله محمد شجاعی

- (شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی)آیت الله جوادی آملی

امام دوازدهم و شهسواری معنوی دفتر 7 اسلام ایرانی هانری کربن

-خط امان در ولایت صاحب الزمان ج1و2 محمد امامی کاشانی

-بقیه الله –آیت الله محمد شجاعی

-عصاره خلقت –آیت الله جوادی آملی

- امام مهدی موجود موعود –آیت الله جوادی آملی

-سیره پیشوایان مهدی پیشوایی

-انسان 250 ساله –رهبر معظم انقلاب

-پیشوایان هدایت 14 جلد سید منذر حکیم

- فروغ ولایت –آیت الله سبحانی

-و ....

- (نقش امامان شیعه در شکل گیری و توسعه تمدن اسلامی)-غلامحسین محرمی

-(حیات فکری سیاسی امامان شیعه)رسول جعفریان.

و....

کتابهای شهید مطهری در این موضوع به شرح زیر است :

• امامت و رهبری-
• جاذبه ودافعه علی
• ولاءها و ولایت ها
• سیره ائمه اطهار
• حماسه حسینی ج اول-ص108تا180و 289 تا 313
• حماسه حسینی جلد دوم جلسه دوم و صفحه 208 تا آخر
• (سیری در نهج البلاغه) مقدمه کتاب و بخش اول 139 تا 186
• آشنایی با علوم اسلامی جلد دوم.درس هشت بحث شیعه
• عدل الهی-گناهان شیعه
• (20 گفتار) گفتار 7 و 8
• خاتمیت
• قیام و انقلاب مهدی
• امداد های غیبی-مدیریت و رهبری در اسلام
• (10 گفتار) گفتار

• اموزش عقائد- علامه مصباح یزدی بخش نبوت
• بدایه المعارف الاهیه -بخش نبوت
• مبانی رسالت انبیا در قران -عبدالله نصری
• تفسیر موضوعی قران آیت الله جوادی املی جلد سوم -وحی و نبوت
• وحی شناسی -محمد باقر سعیدی روشن
• قران و فرهنگ عصر نزول -حسین فقیه
• نزاهت قرآن از تحریف-- آیت الله جوادی آملی
• وحی و نبوت- آیت الله جوادی آملی
• قران حکیم از منظر امام رضا- آیت الله جوادی املی
• تفسیر موضوعی قران(قرآن در قران )-آیت الله جوادی آملی
• منشور جاوید جلد سوم- ایت الله سبحانی

• سیمای پیامبر ص در نهج البلاغه- علامه مصباح یزدی
• فروغ ابدیت- ایت الله سبحانی
• سیره پیامبر اعظم -نجف لک زایی
• پیامبر رحمت -آیت الله جوادی آملی
• تاریخ انبیا -سید هاشم رسولی محلاتی
• تفسیر موضوعی قران جلد 8 و 9 جوادی آملی-- سیره رسول خداص
• حکایت نامه موضوعی پیامبر اعظم ص-–علیرضا سبحانی نسب
• و.....

کتابهایی در مورد تاریخ اسلام:

1-تاریخ اسلام- ایت الله سبحانی

2-تاریخ پیامبر اسلام- ابراهیم ایتی

3-تاریخ اسلام-علی اکبر فیاضی

4-تاریخ تحلیلی صدر اسلام سید جعفر شهیدی

5-تاریخ صدر اسلام-غلامحسین زرگری نژاد

6-رویارویی صحنه ها و چهره ها در تاریخ اسلام-حمید محمد قاسم دفتر نشر فرهنگ اسلامی

7-تاریخ سیاسی اسلام -حسن ابراهیم حسن

8-تاریخ تشیع در ایران از اغاز تا صفویه

9-تاریخ ایران دفتر اول از اسلام تا .رسول جعفریان

++++++++++++++++++++++++++++++++

کتابهای شهید مطهری در این مورد :

++(تاریخ اسلام در اثار شهید مطهری دو جلد سید سعید روحانی نشر دفتر معارف)++

1-(وحی و نبوت)

2-(سیره نبوی)

3-اسلام و مقتضیات زمان)جلسه 11و 24

4-(خاتمیت)

5-(پیامبر امی)

6-(خاتم نبوت)

7-(نبوت)

8-آشنایی با قران جلد اول و سوم بحث معجزه و اصالت از جلد اول و جلد سوم همه مباحث به جز خمس

خداشناسی و توحید و کلام و فلسفه

1-آموزش عقاید علامه مصباح یزدی

2-خدا از دیگاه قران شهید بهشتی

3-کلام –محمد سعیدی مهر-نشر سمت

4-آموزش کلام محمد سعیدی مهر

5-خداشناسی علامه مصباح

6-تفاسیر سوره نور

7-خداشناسی فطری.عزیز الله مهریزی

8-منشور جاوید ج1و 2ایت الله سبحانی

9-خداشناسی –محمد حسن قدردان قراملکی

10-کلام و عقائد (توحید و عدل)برنجکار

11-توحید در نگاه عقل و دین-شریعتی سبزواری

12-درآمدی برآموزش فلسفه غرویان

13-کلیات فلسفه علی شیروانی

14-فلسفه مقدماتی عبد الرسول عبودیت

14الف)-آموزش فلسفه علامه مصباح به همراه سی دی آموزشی استاد میرسپاه

15-بدایه الحکمه علامه طباطبایی همراه سی دی

16-نهایه الحکمه علامه طباطبایی با سی دی

17-کلام جدید دکتر یوسفیان

18-مباحثی در کلام جدید علی شیروانی

19-فلسفه دین علامه جعفری

20-درس گفتارهای فلسفه دین شهید بهشتی

21-جبر و اختیار علامه جعفری

22-توحید در قرآن آیت الله جوادی آملی تفسیر موضوعی قران جلد دوم

10-تبیین براهین اثبات خدا آیت الله جوادی آملی

11-رسایل توحید علامه طباطبایی

12-الله شناسی علامه طهرانی

و....

کتایهایی در مورد فلسفه خلقت و .. نیز مطالعه شوند.

++++++++++++++++++

کتب شهید مطهری به شرح زیر با مبحث توحید و خدا:

1-(گفتارهای معنوی )ایمان به غیب

2-(20 گفتار ) 6و 15 و16و17 و 19و 20

3-(تکامل اجتماعی انسان)مکاتب و جهانبینی

4-(امداد های غیبی)ص 50تا 94

5-(جهان بینی) جلد اول

6-(6 مقاله)جهان بینی مادی و الهی

7--(سیری در نهج البلاغه)الهیات و ماوراالطبیعه

8-(کلام و عرفان )در سلسله کتابهای علوم اسلامی

9-(علل گرایش به مادیگری)

10-(مسئله شناخت)

11(-اصول فلسفه و روش رئالیسم )جلد پنجم

12-(انسان وسرنوشت)

13-(توحید)

14-(مقالات فلسفی) جلد دوم

و این کتابها :

علوم اسلامی ج 1 منطق و فلسفه

اصول فلسفه و روش رئالیسم همه جلد ها

مقالات فلسفی ج 1و 2 و 3

شرح منظومه

مجموعه مقالات

حرکت و زمان شهید مطهری

+++++++++++++++++++++++++++

در منطق نیز کتابهای زیر از کتب حوزه علمیه کفایت میکند:

1-منطق1-مرکز مدیریت حوزه

2-منطق مظفر یا منطق تعلیمی

در باب معرفت شناسی هم کتابهایی مطالعه کنید .ابتدا منطق بعد معرفت شناسی و بعد فلسفه و..

+++++++++++++++++++++++++++++++++

-(داستان های شگفت )شهید دستغیب

-(گناهان کبیره) شهید دستغیب

-(معاصی کبیره )ایت الله شیخ محمد علی نجفی

-(قلب سلیم) شهید دستغیب

-(اوصاف الاشراف(خلاصه اخلاق ناصری))سید مهدی شمس الدین

-(گزیده کافی کلینی)ترجمه محمد باقر بهبودی

-(جهاد با نفس حر عاملی)ترجمه علی افراسیابی

-(انسان سازی در قرآن)علامه مصباح

-(بهداشت روانی (طب روحانی))محمد بن زکریای رازی

-(از خود تا خدا)مرتضی آقا تهرانی

-(معراج السعاده) ملا احمد نراقی

-(علم اخلاق اسلامی) سید جلال الدین مجتبوی ترجمه جامع السعادات

_(خودسازی(تزکیه و تهذیب نفس))ابراهیم امینی

-(طریق معرفت)سید علی طباطبائی-نشر قائم ال محمد.

-(نقطه های آغاز در اخلاق عملی)ایت الله مهدوی کنی

-((اخلاق )ترجمه کتاب اخلاق شبر )محمد رضا جباران

-((سیر و سلوک ،طرحی نو در عرفان عملی شیعه)آیت الله علی رضایی تهرانی .

-(اخلاق در قرآن)علامه مصباح یزدی

-(به سوی او)–علامه مصباح یزدی

-(به سوی تو )–علامه مصباح یزدی

-(نظام اخلاقی اسلام )ع صاد

-(بشنو از نی)ع صاد

-(بهار رویش )ع صاد

-(فوز سالک)ع صاد

-(اخبات) ع صاد

ع صاد-(رشد )ع صاد

-(کیش پارسایان ) ایت الله مجتبی تهرانی

-(عروج تا بینهایت)  علامه مصباح یزدی

-(بردرگاه دوست) علامه مصباح یزدی

-(مراحل اخلاق در قران)-تفسیر موضوعی قران ج 7 )آیت الله جوادی آملی

_(مبادی اخلاق در قرآن)تفسیر موضوعی قرآن ج 10)آیت الله جوادی آملی

-(اخلاق و مذهب)علامه جعفری

-(درآمدی بر سیر وسلوک)آیت الله مجتبی تهرانی

-(را و رسم منزل ها)حسین شیخ الاسلام نشر دانشگاه تهران شرح منازل خواجه عبد الله انصاری

-(رساله سیر و سلوک )بحرالعلوم با شرح علامه طهرانی

-(در جستجوی عرفان اسلامی)علامه مصباح یزدی

-(مبانی و اصول عرفان عملی در اسلام)احمد حسین شریفی

-(درآمدی بر عرفان اسلامی)محسن اراکی

-(عرفان و عترت)سید وحید معتمدی

-(عرفان اسلامی) علامه جعفری

-(ریا و عجب) سید احمد فهری

-(شیعه ی ما )سید حمید رضا اصفا

-(اخلاق بندگی)حسن ره پیک

-(نجوای الهی)محمود محققیان

-(استدراج سقوط گام به گام)بوستان کتاب

-(هیچ اتفاقی تصادفی نیست)موسسه فرهنگی مطالعاتی شمس الشموس

-(آوای رحیل)علی کریمی جهرمی

-(واژه های اخلاقی اصول کافی )نشر بوستان کتاب

-(نگاهی قرآنی به ازمون الهی) حسن مهدیان احمد نظری

-(نگاهی قرانی به پاک سازی روح )نشر اندیشه جوان

-(استقامت) سید رضا صدر

-(کتاب آداب المتعلمین) حوزه های علیمه در درس اخلاق

-(کتاب المراد من منیه المرید)حوزه های علمیه برای اخلاق

-((عمل عرفانی در پرتو علم وحیانی))آیت الله جوادی آملی

-(شرح 40 حدیث امام خمینی)

-(آداب الصلاه)محمد تقی نجفی اصفهانی

-(اسرار الصلاه) ملکی تبریزی

-(سر الصلوه)امام خمینی

-(اسرار الصلوه) جوادی آملی

-(مقالات )محمد شجاعی

-(رساله محبت)محمد شجاعی

-(کیمیای وصال)محمد شجاعی

و...............

+++++++++++++++++++++++++++++++++++

در این بخش کتب زیر از شهید مطهری مناسب است:

10 گفتار بحث تقوا

(20 گفتار)بحث ایمان و گفتار 10 و 3 و 15

(سیری در نهج البلاغه)تقوا در نهج البلاغه و ص 210 تا آخر

(تکامل اجتماعی انسان)ایمان و کمال

(آشنایی با قرآن جلد سوم )جلسه 1و 2

(احیای تفکر اسلامی)

قسمت اول

مهم‌ترین مواد و دستورالعمل‌هاى مثبت این برنامه به شرح زیر است:

4 مورد
1. عبادات، به ویژه نمازهاى واجب را به موقع و با حضور قلب و اخلاص کامل انجام دهیم:

قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُون    مؤمنون (23)، 1 و 2.

به راستى که مؤمنان رستگار شدند، آنان که در نمازشان ترسان و فروتنند.

سعى کنیم در طول شبانه‌روز، مقدارى از وقت خود را به توجه قلبى اختصاص دهیم و براى آن زمان و مکان مناسبى را در نظر بگیریم:

وَاذْکُرْ رَبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَخِیفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالاْصالِ وَلا تَکُنْمِنَ الْغافِلِینَ؛ اعراف (7)، 205.

پروردگارت را در دل خود، از روى تضرع و خوف، آهسته و آرام، صبحگاهان و شامگاهان یاد کن و از غافلان مباش!

شکى نیست که اعتیاد و روزمرّگى عامل مؤثرى در برانگیختن تمایلات فطرى ارادى است؛ تا آن‌جا که چه بسا با انس گرفتن به لذتى، انسان از لذت‌هایى برتر چشم مى‌پوشد و لذتى را که بدان خو گرفته مقدّم مى‌دارد، گرچه مى‌پذیرد که لذت‌هاى دیگر بهتر و برترند. خو گرفتن به لذت‌ها همان‌طور که مى‌تواند براى انسان زیان‌بار باشد، مى‌تواند ارزشمند و نجات‌بخش باشد. پس چه بهتر که ما به کارها و رفتارهاى نیک و صالح خو بگیریم، که در این صورت اگر به دلیلى از انجام آنها بازماندیم، احساس ناراحتى و خسارت کنیم.

براى مثال، کسى که به خواندن نماز شب انس گرفته، اگر شبى نماز شبش قضا شود روحش آزرده مى‌گردد و احساس مى‌کند سرمایه بزرگى را از کف داده است. در این بین، عالى‌ترین و برترین لذت‌ها انس دل به خدا و چشیدن لذت مناجات او است که در سایه استمرار و تکرار توجه قلبى به خداوند حاصل مى‌گردد و تداوم ذکر او، هم لذت انس با خدا را در دل انسان پدید مى‌آورد و هم باعث بى‌اعتنا شدن به لذت‌هاى مادى مى‌گردد. هم‌چنین نباید از انس گرفتن به امورى که با خداوند ارتباط دارد غافل بمانیم؛ نظیر مشرّف شدن به حج و زیارت مشاهد مشرّفه و علما و آمد و شد با آنها. این امور باعث افزایش انس با حضرت حق مى‌گردند.

---------------------

2. انفاق و ایثار را فراموش نکنیم. بى‌تردید انفاق و هم‌چنین ایثار و بخشش چیزى که محبوب و مورد نیاز انسان است، بهترین وسیله براى دل کندن از لذایذ مادى و تطهیر و مصفا گشتن دل و مصون ماندن از آلودگى به دنیا است؛ هم‌چنان‌که قرآن کریم مى‌فرماید:

وَمَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ   . حشر (59)، 9.

کسانى که از بخل و آز نگاه داشته شوند، ایشانند رستگاران.

هم‌چنین مى‌فرماید:

لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتّى تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ؛(1)

هرگز به نیکى نخواهید رسید تا از آنچه دوست دارید انفاق کنید.

در جایى دیگر با تعبیرى قابل تأمل مى‌فرماید:

خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِمْ بِها؛(2)

از اموالشان صدقه اى (زکات) بگیر تا بدان وسیله ایشان را تطهیر و تزکیه کنى.

خداى متعال نمى‌فرماید از آن‌ها زکات بگیر تا اموالشان پاک گردد و اگر حق فقرا و سایرین و یا مال غصبى در آن است بدین وسیله از آن بیرون رود و تزکیه گردد، بلکه مى‌فرماید از آن‌ها زکات بگیر تا خودشان پاک و تزکیه گردند. شاید نکته این بیان آن باشد که دل‌بستگى به مال و دنیا دل انسان را آلوده و بیمار مى‌سازد و با پرداخت صدقه و زکات، از تعلق و دل‌بستگى انسان به دنیا کاسته مى‌شود و علاوه بر مال، روح انسان نیز پاک مى‌گردد. البته این توجیه با وجه تسمیه‌اى که براى زکات ذکر کرده‌اند و آن را باعث پاک گشتن مال معرفى کرده‌اند منافاتى ندارد و با آن قابل جمع است.

نباید از نظر دور داشت که نماز و انفاق، اثر یکدیگر را کامل مى‌کنند و شاید به همین مناسبت است که در قرآن شریف غالباً با هم ذکر شده‌اند؛ از جمله از زبان حضرت عیسى(علیه السلام) چنین مى‌خوانیم:

وَجَعَلَنِی مُبارَکاً أَیْنَ ما کُنْتُ وَأَوْصانِی بِالصَّلاةِ وَالزَّکاةِ ما دُمْتُ حَیًّا؛(3)

و [خداوند] مرا هر جا که باشم با برکت ساخته و تا زنده باشم به نماز و زکات سفارشم کرده است.

1. آل‌عمران (3)، 92.

2. توبه (19)، 103.

3. مریم (19)، 31.

---------------------------

3. همه روزه بخشى از وقت خود را به فکر کردن اختصاص دهیم و درباره صفات خداوند، آیات الهى، نعمت‌ها و احسان‌هاى خداوند و هدف آفرینش بیندیشیم. هم‌چنین، تشخیص راه صحیح، طولانى بودن مسیر، محدود بودن فرصت و نیرو، کثرت موانع، بى‌ارزشى اهداف دنیوى و مشوب بودن لذت‌هاى آن به آلام و رنج‌ها، از جمله مواردى است که باید درباره آن‌ها تأمل کنیم.

((امام خمینى(رحمه الله) در این باره مى‌فرماید: بدان که اول شرط مجاهده با نفس و حرکت به جانب حق تعالى تفکر است، و بعضى از علماى اخلاق آن را در بدایات در مرتبه پنجم قرار داده‌اند و آن نیز در مقام خود صحیح است. و تفکر در این مقام عبارت است از آن‌که انسان لااقل در هر شب و روزى مقدارى ‌ولو کم هم باشد‌ـ فکر کند در این‌که آیا مولاى او که او را در این دنیا آورده و تمام اسباب آسایش و راحت را از براى او فراهم کرده، و بدن سالم و قواى صحیحه، که هر یک داراى منافعى است که عقل هر کس را حیران مى‌کند، به او عنایت کرده، و این همه بسط بساط نعمت و رحمت کرده، و از طرفى هم این همه انبیا را فرستاده، و کتاب نازل کرده، و راهنمایى‌ها نموده و دعوت‌ها کرده است، آیا وظیفه ما با این مولاى مالک الملوک چیست؟

آیا تمام این بساط تنها براى همین حیات حیوانى و اداره کردن شهوت است که با تمام حیوانات شریک هستیم، یا مقصود دیگرى در کار است؟

آیا انبیاى کرام و اولیاى معظّم، و حکماى بزرگوار و علماى هر ملت که مردم را دعوت به قانون عقل و شرع مى‌کردند و آن‌ها را از شهوات حیوانى و از این دنیاى فانى پرهیز مى‌دادند، با آن‌ها دشمنى داشتند و دارند، یا راه صلاح ما بیچاره‌هاى فرو رفته در شهوات را مثل ما نمى‌دانستند؟ (چهل حدیث، ص 6 و 7))))

 به طور کلى، سالک باید در زندگى روزانه خود براى تأمل درباره امورى که انسان را در پیمودن راه بندگى تشویق مى‌کند و از خودپرستى و دنیاپرستى باز مى‌دارد، فرصتى را اختصاص دهد. به لحاظ اهمیت این مسأله، قرآن کریم در آیات متعدد و با تعابیر مختلف آن را مورد تأکید قرار داده است. آیات پایانى سوره آل‌عمران یکى از این موارد است که نمونه‌اى به‌طور نسبت جامع از امورى را که باید درباره آن‌ها تفکر و تأمل کرد ارائه مى‌دهد:

إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَالأَْرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ لآَیات لاُِولِی الأَْلْبابِ * الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللهَ قِیاماً وَقُعُوداً وَعَلى جُنُوبِهِمْ وَیَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَالأَْرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النّارِ * رَبَّنا إِنَّکَ مَنْ تُدْخِلِ النّارَ فَقَدْ أَخْزَیْتَهُ وَما لِلظّالِمِینَ مِنْ أَنْصار * رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادِی لِلإِْیمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنّا رَبَّنافَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَکَفِّرْ عَنّا سَیِّئاتِنا وَتَوَفَّنا مَعَ الأَْبْرارِ * رَبَّنا وَآتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِکَ وَلا تُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ؛آل‌عمران ، 190 ـ 194.

مسلّماً در آفرینش آسمان ها و زمین، و در پى یکدیگر آمدن شب و روز، براى خردمندان نشانه هایى است. همانان که خدا را [در همه احوال] ایستاده و نشسته و به پهلو آرمیده یاد مى‌کنند و در آفرینش آسمان‌ها و زمین مى‌اندیشند [که:]پروردگارا، اینها را بیهوده نیافریده‌اى؛ منزّهى تو! پس ما را از عذاب آتش دوزخ در امان بدار. پروردگارا، هر که را تو در آتش درآورى یقیناً رسوایش کرده‌اى، و براى ستم‌کاران یاورانى نیست. پروردگارا، ما شنیدیم که دعوت‌گرى به ایمان فرا مى‌خواند که: «به پروردگار خود ایمان آورید»، پس ایمان آوردیم. پروردگارا، گناهان ما را بیامرز، و بدى‌هاى ما را بزُداى و ما را در زمره نیکان بمیران. پروردگارا، و آنچه را که به وسیله فرستادگانت به ما وعده داده‌اى به ما عطا کن، و ما را روز رستاخیز رسوا مگردان، زیرا تو در وعده‌ات خلاف نمى‌کنى.

--------------------

4. استحضار مفاهیم و اندیشه‌هاى ذهنى، تأثیرى شایان در رفتار و نحوه عمل آدمى دارد. از این رو شایسته است جهت بهینه‌سازى و سالم‌سازى کردار و رفتار و نگرش‌هاى خود، برنامه‌اى روزانه را براى قرائت و حفظ قرآن همراه با تدبر در آن، و نیز مطالعه روایات اسلامى و مواعظ و کلمات حکمت‌آمیز و احکام فقهى و دستورات اخلاقى تنظیم کنیم. چنین برنامه‌اى مى‌تواند مذکِّرى باشد براى خواست کمال‌جوى انسان، و کمک مى‌کند تا هدف و راه صحیح نیل به هدف را که از مطالعه قرآن و روایات و کلمات بزرگان به دست مى‌آید در ذهن ماندگار شود. به ویژه، تلاوت قرآن و تدبر در آن، در این راستا تأثیرى به‌سزا دارد و از این رو بسیار مورد تأکید قرار گرفته است.

خداى متعال در قرآن کریم در این باره مى‌فرماید:

وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّکِر؛. قمر، 17

و هر آینه قرآن را براى پند گرفتن آسان ساختیم؛ پس آیا یادآرنده و پندگیرنده اى هست؟

و از همین رو است که به ما دستور داده شده هر چه مى‌توانیم قرآن بخوانیم:

فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ؛. مزّمّل (73)، 20.

هر چه از قرآن میسّر مى‌شود، بخوانید.

وقتى انسان سوره‌اى از قرآن را حفظ کرد و مفاهیم آن را به خاطر سپرد، پیوسته آن مفاهیم متعالى در ذهنش مرور مى‌شوند و ذهن و فکر او را تحت تأثیر قرار مى‌دهند. هم‌چنین اگر دائماً اذکارى نظیر «الله اکبر» و «لا اله الا الله» ‌که حاکى از عظمت، قدرت و احاطه وجودى خداوند و ستایش او است‌ـ در گوش انسان طنین اندازد و شمیم جان‌فزاى آن بر دل سایه افکند، خط بندگى خداوند فراروى انسان ترسیم مى‌گردد و در پرتو آن، آدمى همواره مى‌کوشد تا در راستاى خواست و اراده و رضایت خداوند حرکت کند. در همین زمینه، هم‌چنان که قبلا روایت آن را نقل کردیم، در احوالات امام باقر(علیه السلام)آمده است که آن حضرت در همه حال، حتى زمانى که با مردم گفتگو مى‌کردند و به سخنان آنان گوش مى‌دادند، ذکر «لا اله الا الله» را بر زبان داشتند. ر.ک: اصول کافى، ج 2، کتاب الدعاء، باب ذکر الله عز و جل کثیرا، روایت 1.

و اما مهم‌ترین مواد منفى این برنامه خودسازى بدین شرح است:

ادامه دارد .......

1. عبادت، به ویژه نمازهاى واجب را به موقع و با حضور قلب و اخلاص کامل انجام دهیم:

«قَدْ اَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ هُمْ فى صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ    (ـ مؤمنون/ 1 ـ 2.)

تحقیقاً رستگار شدند مؤمنان که در نمازشان خشوع دارند.

و در صورت امکان، مقدارى از وقت خود را به توجه قلبى، اختصاص دهیم و براى آن، وقت و جاى مناسبى را در نظر بگیریم:

پروردگارت را به زارى و ترس در (دل) خود یاد کن.

ادامه این کار، موجب انس دل به خدا و چشیدن لذت مناجات با او و بى اعتناشدن به لذت‌هاى مادى مى‌شود. هم چنین انفاق و ایثار را که بهترین وسیله براى دل کندن از لذایذ مادى و تطهیر نفس، از آلودگى به دنیا است فراموش نکنیم:

«وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَاُوْلئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.»2

کسانى که از بخل نگه داشته شوند، ایشانند رستگاران.

«لَنْ تَنالُوا البِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ.»3

هرگز به نیکى نخواهید رسید تا از آن چه دوست دارید، انفاق کنید.

«خُذْ مِنْ اَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکِّیهِمْ بِها.»4

از اموالشان صدقه‌اى بگیر که به وسیله آن ایشان را تطهیر و تزکیه کنى.

نماز و انفاق، اثر یکدیگر را کامل مى‌کنند و شاید به همین مناسبت باشد که در قرآن شریف غالباً با هم ذکر شده اند:

«وَ اَوْصانى بِالصَّلاةِ وَالزَّکاةِ ما دُمْتُ حَیّاً.»5

و (خدا) مرا سفارش به نماز و زکات کرد مادام که زنده ام.

1ـ اعراف/ 205.

2ـ حشر/ 9؛ تغابن/ 16.

3ـ آل عمران/ 92.

4ـ توبه/ 103.

5ـ مریم/ 31.

------------------------------------

.2 همه روزه مقدارى از وقت خود را به فکرکردن، اختصاص دهیم، فکرکردن درباره صفات و آیات الهى، و هدف آفرینش، و نعمت‌ها و احسان‌هاى بى پایان او، و هم چنین درباره تشخیص راه صحیح، و طولانى بودنمسیر، و کم بودن وقت و نیرو، و کثرت موانع، و بى ارزشىِ اهداف دنیوى، و محدود و مشوب بودن لذت‌هاى آن، و مسبوق و ملحوق بودن آن‌ها به آلام و رنج‌ها و مصیبت‌ها و درباره دیگر چیزهایى که انسان را در پیمودن راه بندگى تشویق مى‌کند و از خودپرستى و دنیاپرستى باز مى‌دارد:

«اِنَّ فى ذلِکَ لایات لِقَوْم یَتَفَکَّرُونَ.   ـ رعد/ 3.

در آن نشانه‌هایى است براى مردمى که مى‌اندیشند.

------------------------------------

3. یک برنامه روزانه بگذاریم براى قرائت قرآن شریف با توجه و تدبیر و هم چنین مطالعه روایات و مواعظ و کلمات حکمت آمیز و احکام فقهى و دستورات اخلاقى تا همواره هدف و راه صحیح آن در خاطرمان بماند و آگاهنده و مذکرى براى خواست کمال جویى ما باشد.

«وَ لَقَدْ یَسَّرْنا الْقُرْانَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّکِر؟    »ـ قمر/ 17، 22، 32 و 40.

تحقیقاً قرآن را براى ذکر (پند و آگاهى میسر ساختیم). پس آیا پندگیرنده‌اى هست؟

و مهم ترین مواد منفىِ این برنامه به قرار ذیل است:

1. در التذاذات مادى، زیاده روى نکنیم که موجب انس نفس به لذت‌هاى حیوانى بشود، بلکه سعى کنیم انگیزه ما در استفاده از نعمت‌هاى دنیوى، تهیه مقدمات سیر، یعنى سلامت و قوّت و نشاط بدن براى عبادت و شکرگزارى باشد. روزه گرفتن و پرنخوردن و کم گفتن و کم خفتن با رعایت اعتدال و حفظ سلامت، جزء این ماده مى‌باشد.

«وَالَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ.کسانى که از یاوه روگردانند.مؤمنون/ 3.

«وَ اَنْ تَصُومُوا خَیْرٌ لَکُمْ.»و این که روزه بگیرید براى شما خیر است. بقره/ 184.

.2 قواى حسى و خیالى را که مى‌توانند به طور تداعى، منشأ انگیزش امیال حیوانى شوند، کنترل کنیم، به ویژه چشم و گوش را از دیدن مناظر شهوت انگیز و شنیدن سخنان و اصوات باطل و سرگرم کننده حفظ کنیم و به طور کلى، از آن چه توجه ما را به چیزهاى غیر مَرْضىِ خدا جلب مى‌کند، خوددارى نماییم:

«اِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالفُؤادَ کُلُّ اُوْلئِکَ کانَ عَنْهُ مَسئُوْلا.»سراء/ 36.

همانا گوش و چشم و دل، درباره همگىِ آن‌ها سؤال خواهد شد.

3. اندیشه خود را از لغزشگاه‌هاى فکرى دور بداریم، مخصوصاً از مطالعه و بحث درباره شبهاتى که قدرت پاسخ گویى به آن‌ها را نداریم، خوددارى کنیم و اگر احیاناً این گونه شبهات به ذهنمان راه یافت یا به گوشمان خورد، فوراً در صدد پیداکردن پاسخ قانع کننده آن‌ها برآییم:

«وَ قَدْ نَزَّلَ عَلَیْکُمْ فِى الْکِتابِ اَنْ اِذا سَمِعْتُمْ آیاتِ اللّهِ یُکْفَرُ بِها وَ یُسْتَهْزَأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتّى یَخُوضُوا فى حَدیث غَیْرِهِ اِنَّکُمْ اِذاً مِثْلُهُمْ اِنَّ اللّهَ جامِعُ الْمُنافِقِینَ وَالْکافِرِینَ فى جَهَنَّمَ جَمِیعاً.»ـ نساء/ 140.

تحقیقاً در کتاب نازل کرده است که هرگاه شنیدید آیات الهى مورد انکار و استهزا قرار مى‌گیرد، با ایشان ننشینید تا در سخن دیگر وارد شوند (اگر نشستید) شما هم مثل ایشان خواهید بود. همانا خدا کافران و منافقان را همگى در دوزخ جمع خواهد کرد.

«مَنْ اَصْغى اِلى ناطِق فَقَدْ عَبَدَهُ فَاِنْ کانَ النّاطِقُ یُؤَدّى عَنِ اللّهِ فَقَدْ عَبَدَ اللّهَ وَ اِنْ کانَ النّاطِقَ یُؤَدّى عَنِ الشَّیْطانِ فَقَدْ عَبَدَ الشَّیْطانَ.»ـ وسائل الشیعه، ابواب صفات قاضى، باب 10، ح 9 و 13.

کسى که به گوینده‌اى گوش فرا دهد، او را پرستش کرده است. پس اگر گوینده از طرف خدا باشد، خدا را پرستش کرده و اگر از طرف شیطان باشد، شیطان را پرستش کرده است.

نکته‌اى را که نباید در تنظیم و اجراى برنامه، از نظر دور داشت، رعایت اصل تدریج و اعتدال است؛ یعنى هیچ گاه نباید فشار طاقت فرسایى را بر خود تحمیل کنیم؛ زیرا علاوه بر این که موجب عصیان و سرکشىِ نفس مى‌شود؛ ممکن است زیان‌هاى بدنى یا روانىِ جبران ناپذیرى را به بار آورد. بنابراین، خوب است در طرح برنامه، با شخص آگاه و قابل اعتمادى مشورت کنیم. نیز از طرف دیگر، نباید در اجراى برنامه‌هاى حساب شده، سستى رواداریم و براى ترک آن‌ها بهانه جویى کنیم؛ زیرا تأثیر قابل توجه این برنامه‌ها در ادامه آن‌ها است. و در هر حال، باید اعتمادمان به خدا باشد و توفیق خود را از او بخواهیم.

منبع: